HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT - KINH DOANH TIỂU THỦ CÔNG NGHIỆP CỦA NGƯỜI HOA NAM BỘ (Phần 1)
- Nghề làm gốm
Nghề làm gốm sứ của người Hoa Nam Bộ góp mặt vào nền kinh tế cộng đồng này từ rất sớm. Những người thợ thủ công gốm sứ đã góp mặt vào các đoàn lưu dân từ Trung Quốc đến khu vực Nam Bộ, lập ra nhiều công xưởng nhỏ ở các khu vực Biên Hoà (Đồng Nai), Thủ Dầu Một (Bình Dương) và khu vực Chợ Lớn (Thành phố Hồ Chí Minh). Những công xưởng này dần phát triển và quy tụ nhiều thợ thủ công, trở thành các trung tâm sản xuất gốm sứ có đông đảo người Hoa tham gia. Hiện nay ở khu vực Thủ Dầu Một vẫn còn một số lò gốm của người Hoa đã có tuổi đời gần một thế kỷ. Khu vực Chợ Lớn ở Thành phố Hồ Chí Minh hiện còn một vài địa danh liên quan đến ngành nghề này như: Lò Gốm, Lò Siêu, Lò Gạch… ghi dấu hoạt động sản xuất gốm sứ của đồng bào người Hoa nơi đây. Nhiều nhà khảo cổ học đã tìm thấy các di chỉ của nghề làm gốm tại quận 8 thành phố Hồ Chí Minh, nơi khai sinh ra gốm Cây Mai nức tiếng một thời.
Trong suốt nhiều thập kỷ, gốm sứ người Hoa không chỉ lưu hành rộng rãi ở thị trường trong nước mà còn xuất khẩu sang một số nước Đông Nam Á. Sản phẩm gốm sứ của người Hoa phong phú về chủng loại, các loại sản phẩm từ gốm sứ dân dụng có thể kể đến như lu khạp, gạch ngói, chén bát, nồi niêu… Ngoài ra, các loại gốm sứ mỹ thuật, các loại đồ thờ cúng như bình hoa, chén, dĩa kiểu, lư hương… cũng đạt đến đỉnh cao trong kỹ thuật tạo hình.
Ngày nay, nghề làm gốm sứ của người Hoa đã có nhiều thay đổi, kỹ thuật chế tác gốm sứ được áp dụng khoa học kỹ thuật với những lò nung gốm, dây chuyền sản xuất cơ khí hoá, hiện đại hoá. Sản phẩm gốm sứ của người Hoa không chỉ đa dạng về mẫu mã mà còn đạt được những tiêu chuẩn tầm cỡ quốc tế. Công ty gốm sứ Minh Long ở Bình Dương là một trong những cơ sở danh tiếng của người Hoa trong ngành nghề này. Sản phẩm của gốm sứ Minh Long không chỉ đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước mà còn xuất khẩu mạnh sang các thị trường Châu Âu, Bắc Mỹ, Nhật Bản…
2. Chế biến lương thực, thực phẩm
Chế biến lương thực, thực phẩm là một thế mạnh của người Hoa Nam Bộ. Ngay từ thời Pháp thuộc, ở xứ Nam Kỳ đã hình thành nhiều cơ sở xay xát lúa gạo của các chủ tư sản người Hoa dọc kênh Tàu Hủ và vùng Chợ Lớn. Ghe thuyền của các thương buôn người Hoa thu mua lúa thóc từ nhiều địa phương vùng Đồng bằng sông Cửu Long tập kết về các cơ sở xay xát chế biến của người Hoa ở Sài Gòn. Các loại gạo sau khi chế biến đều đạt chất lượng cao và xuất khẩu sang các quốc gia Đông Nam Á và cả Trung Quốc. Dưới thời kỳ chính quyền Việt Nam Cộng Hoà, Sài Gòn là một trong những trung tâm xay xát lúa gạo của miền Nam với sự tham gia của rất nhiều tư sản người Hoa cùng hàng nghìn công nhân Hoa - Việt. Mã Hỷ là một tư sản người Hoa đã trở thành “vua lúa gạo” ở miền Nam đương thời.
Từ sau năm 1975, nhiều cơ sở xay xát lúa gạo và chế biến lương thực của người Hoa được quốc hữu hoá. Ngành nghề này do nhà nước quản lý với sự tham gia đông đảo của công nhân lao động người Hoa. Các cơ sở này vẫn tiếp tục hoạt động đáp ứng nhu cầu lương thực trong nước và xuất khẩu.
Bên cạnh việc chế biến lương thực, hoạt động chế biến thực phẩm của người Hoa cũng phát triển năng động. với đa dạng chủng loại sản phẩm. Với truyền thống ẩm thực đặc sắc, các cơ sở chế biến thực phẩm của người Hoa đã giới thiệu với thị trường trong và ngoài nước các sản phẩm mang phong vị dân tộc Hoa như há cảo, sủi cảo, bánh bao các loại, mì, miến đóng gói, mì ăn liền, các loại bánh ngọt… Một số công ty chế biến thực phẩm của người Hoa nổi tiếng, được nhiều người biết đến như Cầu Tre, Kinh Đô, Đồng Khánh, Hỷ Lâm Môn, Đức Phát, Á Châu ABC… Thương hiệu bánh pía Sóc Trăng đã không còn xa lạ với người dân Việt Nam. Bên cạnh các loại bánh ngọt, cơ sở Bánh pía Sóc Trăng còn cho ra lò các sản phẩm như lạp xưởng, vịt lạp… nổi tiếng. Ở Phú Quốc, các cơ sở chế biến thuỷ hải sản như cá khô, tôm khô, nước mắm của người Hoa cũng rất phát triển. Xí nghiệp chế biến thực phẩm Cầu Tre ngoài các loại thực phẩm còn chế biến các loại trà, đặc biệt là trà Ô Long.
Hàng năm cứ vào các dịp lễ hội như Tết Nguyên Đán, Trung thu,... nhiều loại bánh ngọt của người Hoa với đủ loại màu sắc, phong cách, kỹ thuật chế biến độc đáo của người Hoa đã được xuất khẩu sang Mỹ, Châu Âu,... phục vụ nhu cầu rộng lớn của cộng đồng người Việt và người Châu Á trên thế giới.