HỘI LIM - VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG Ở ĐẤT KINH BẮC

Lịch sử hình thành và phát triển của Hội Lim

Về nguồn gốc của Hội Lim, có nhiều giả thuyết khác nhau, nhưng chung quy đều liên quan đến lịch sử và văn hóa của vùng đất Kinh Bắc. Một trong những giả thuyết phổ biến nhất là Hội Lim có liên quan đến truyền thuyết Trương Chi - Mỵ Nương, một câu chuyện tình yêu bi thương giữa một chàng trai và một cô gái ở hai bên bờ sông Tiêu Tương. Theo truyền thuyết, khi Trương Chi qua sông sang làng Mỵ Nương để cầu hôn, bị người cha của Mỵ Nương không cho vào nhà và đánh gãy cây đàn. Trương Chi buồn bã quay về nhà, nhưng không may bị sóng cuốn trôi. Mỵ Nương biết tin, đã lao xuống sông để tìm Trương Chi, nhưng cũng không may mất tích. Người dân trong vùng đã xây dựng hai ngôi chùa ở hai bên bờ sông để tưởng nhớ hai người tình oan nghiệt.

Một giả thuyết khác cho rằng Hội Lim liên quan đến câu chuyện của nàng cung nữ thời nhà Lý, được vua ban cho về quê chăm sóc mẹ già và lấy chồng. Sau khi mẹ qua đời, nàng đã lên núi Lim tu hành và xây dựng ngôi chùa Hồng An Tự (tức chùa Hồng An). Sau khi nàng qua đời, người dân trong vùng đã kính trọng nàng như một vị thiện nữ và lập đền thờ Cổ Lũng để tôn kính.

Dù theo giả thuyết nào, Hội Lim cũng được coi là một lễ hội lớn của vùng Kinh Bắc từ xa xưa. Theo các sử sách ghi lại, vào thế kỷ 18, quận công Đỗ Nguyên Thụy - người làng Đình Cả, Nội Duệ - đã có công phát triển Hội Lim từ lễ hội đình tế thần cầu phúc của các làng xã lên thành lễ hội hàng tổng Nội Duệ. Ông đã quy định lễ nhập tịch cầu phúc vào tháng Giêng hàng năm, theo truyền thống “xuân thu nhị kỳ”. Ông cũng đã dành ra nhiều ruộng đất và tiền của để trùng tu đình chùa, mở hội hè, gìn giữ thuần phong mỹ tục. Sau này, tướng công Nguyễn Đình Diễn - người làng Lũng Giang - cũng đã có công đổi mới và phát triển Hội Lim với nhiều hoạt động văn hóa nghệ thuật dân gian phong phú.

Nét đặc sắc của Hội Lim

Hội Lim được tổ chức theo nghi thức Nhà nước và truyền thống địa phương gồm phần Lễ và phần Hội. Phần Lễ bắt đầu từ sáng ngày 13 tháng Giêng âm lịch với nghi lễ rước kiệu từ đình Hạ Lôi về đền Cổ Lũng và chùa Hồng An. Kiệu được rước bằng hai con voi trắng, hai con ngựa trắng, theo phong tục của triều đại Hai Bà Trưng. Đoàn rước kiệu gồm có các nhóm: thanh nữ mặc áo trắng khênh kiệu, nữ binh hộ giá mặc áo nâu, quấn xà cạp, vác gươm, mệnh bái mặc áo tế xanh có triện, nhạc công, xinh tiền, vác cờ súy, gươm trường, bát bửu, tán, lọng… Đoàn rước kiệu đi qua các làng xóm để nhận sự tôn kính của nhân dân. Khi về đến đền Cổ Lũng và chùa Hồng An, sẽ tiến hành lễ tế theo nghi thức truyền thống.

Phần Hội diễn ra các hoạt động văn hóa văn nghệ, trò chơi truyền thống, thi đấu thể thao. Các hoạt động thường gặp là thi kéo co, thi bắn nỏ, hát then, chơi cờ người, múa sạp… Các hoạt động này không chỉ thể hiện sức mạnh, kỹ năng và khéo léo của người dân Bắc Ninh, mà còn là dịp để duy trì và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.

Đặc biệt nhất trong Hội Lim là các sinh hoạt văn hóa dân ca Quan họ đặc sắc và độc đáo. Quan họ là loại hình dân ca trữ tình Bắc Bộ, được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2009. Quan họ là sự giao lưu ca hát giữa các bạn nam (lính) và bạn nữ (quân) ở các làng khác nhau. Quan họ được ca bằng giọng thanh thoát, du dương và giàu cảm xúc. Quan họ có nhiều thể loại khác nhau như: quan họ chào hỏi (giao duyên), quan họ chia ly (biệt ly), quan họ tình yêu (tương tư), quan họ ca dao (thông tục)… Trong Hội Lim, người ta có thể nghe được quan họ trên thuyền, quan họ trên đất, quan họ trên đình, quan họ trên chùa… Quan họ là một nét văn hóa độc đáo và đẹp đẽ của người dân Bắc Ninh nói riêng và dân tộc Việt Nam nói chung.

Hội Lim là một lễ hội truyền thống có ý nghĩa quan trọng đối với người dân Bắc Ninh nói riêng và du khách thập phương nói chung. Hội Lim không chỉ là dịp để tôn kính và cầu nguyện cho các anh linh đã hy sinh trong cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng, mà còn là dịp để khơi dậy tinh thần yêu nước và niềm tự hào dân tộc của người dân Bắc Ninh. Hội Lim cũng là dịp để du khách chiêm ngưỡng và tìm hiểu về nét văn hóa tâm linh độc đáo và đặc sắc của Bắc Ninh. Hội Lim là một lễ hội đáng để bạn tham gia một lần trong đời.