Lễ hội chùa Trông của tỉnh Hải Dương
Lễ hội chùa Trông được tổ chức để tưởng nhớ công đức của Thiền sư Nguyễn Minh Không và cầu mong cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, dân chúng an khang thịnh vượng. Lễ hội không chỉ thu hút người dân địa phương mà cả ở các tỉnh lân cận và du khách thập phương về dự.
Một trong những nghi lễ quan trọng nhất của lễ hội là rước nước. Đây là một tục lệ cổ xưa, biểu hiện sự kính trọng và tín ngưỡng với nước, là yếu tố hàng đầu trong sản xuất nông nghiệp. Vào ngày 15 tháng 3 âm lịch, các nam thanh niên trong làng sẽ mang theo các bình hoa quả, rượu cần, bánh chưng… xuống sông Luộc để rước nước về chùa. Sông Luộc không chỉ cung cấp phù sa cho ruộng đồng mà còn là đầu mối thông thương giữa các vùng. Nước được rước về sẽ được dùng để bao sái cho Đức Thánh và tưới cho cây dung thụ trong chùa.
Một nghi lệ khác không kém phần hấp dẫn là rước xuất đông - nhập tây. Đây là một trò chơi mang tính biểu diễn và giao lưu giữa hai làng Hán Lý và Hào Khê, hai làng có liên quan đến việc xây dựng tam quan chùa vào cuối thế kỷ XIX. Tam quan chùa có ba cổng: cổng phía bắc ghi ba chữ “Bắc địa đầu”, biểu hiện cho làng Hán Lý ở phía bắc; cổng phía nam gọi là “Nam thiên động”, biểu hiện làng Hào Khê là động trời nam; và một tắc môn ở giữa. Vào ngày 20 tháng 3 âm lịch, các kiệu thánh của hai làng sẽ rước từ chùa ra tam quan, sau đó đổi chỗ nhau để biểu hiện sự giao hòa và đoàn kết. Trò chơi này còn có ý nghĩa là xin phép Đức Thánh và nhị vị Thành hoàng chứng cho việc dựng tam quan.
Một nghi lễ khác cũng rất trang nghiêm và ý nghĩa là lễ tế Thánh về trời. Đây là nghi lễ diễn ra vào ngày 26 tháng 3 âm lịch, tức ngày Thiền sư Nguyễn Minh Không viên tịch và hóa Thánh về trời năm 1141. Trong nghi lễ, các nhà sư và phật tử sẽ tụng kinh, cúng dường và thả hoa đăng trên sông Luộc để tưởng nhớ công đức của Đức Thánh và cầu mong cho hương linh của Ngài được siêu thoát.
Ngoài phần lễ, lễ hội chùa Trông còn có nhiều hoạt động văn hóa, nghệ thuật và dân gian thú vị như múa rối nước, đấu vật, hát chèo, đu quay, cầu kiều, chọi gà, cờ tướng… Múa rối nước là một nghệ thuật truyền thống độc đáo của Việt Nam, được biểu diễn trên mặt nước bởi các nghệ nhân điều khiển các con rối bằng những sợi dây và gậy dưới nước. Các con rối thường mô phỏng các nhân vật trong các câu chuyện dân gian, các hoạt động nông nghiệp hay các màn biểu diễn kỹ thuật. Múa rối nước là một loại hình nghệ thuật mang đậm bản sắc quê hương và gần gũi với cuộc sống của người dân. Đấu vật là một môn thể thao truyền thống của nhiều dân tộc Việt Nam, được tổ chức tại sân chùa vào chiều ngày mùng 8 tháng 4. Các vận động viên sẽ thi đấu theo thể thức loại trực tiếp, cho đến khi tìm ra được nhà vô địch. Môn đấu vật không chỉ là một cuộc thi lực mà còn là một biểu hiện của sức khỏe, nghị lực và tinh thần anh hùng của người Việt. Hát chèo là một loại hình ca kịch dân gian phổ biến ở Bắc Bộ, có tính giải trí cao và phản ánh được tâm lý, tình cảm và cuộc sống của người dân. Hát chèo được biểu diễn bởi các diễn viên có tài hát hay, diễn xuất tự nhiên và hài hước. Các vở chèo thường xoay quanh các chủ đề như tình yêu, gia đình, xã hội hay lịch sử.
Lễ hội chùa Trông là một trong những lễ hội đặc sắc và mang tính di sản văn hóa của Hải Dương. Lễ hội không chỉ là dịp để du khách khám phá kiến trúc cổ kính và linh thiêng của chùa, mà còn là dịp để tìm hiểu về lịch sử, văn hóa và tín ngưỡng của người dân địa phương. Lễ hội cũng là cơ hội để du khách thưởng thức các món ăn đặc sản và lành mạnh, cũng như tham gia các trò chơi dân gian vui nhộn và bổ ích.
Lễ hội chùa Trông là một lễ hội truyền thống có ý nghĩa quan trọng đối với người dân Hải Dương nói riêng và du khách thập phương nói chung. Lễ hội không chỉ giúp gìn giữ và phát huy các giá trị lịch sử, văn hóa, nghệ thuật của di tích chùa Trông, mà còn là dịp để người dân giao lưu, đoàn kết, xây dựng đời sống văn hoá trong cộng đồng. Lễ hội cũng là một điểm đến hấp dẫn cho du khách muốn khám phá nét đẹp văn hoá cổ truyền của làng quê Việt Nam.