Lễ hội đền Quả Sơn của tỉnh Nghệ An
Một trong những nghi lễ quan trọng nhất của lễ hội là rước ngài lên tạ ơn Bà Bụt ở chùa Bà Bụt hay còn gọi là Tiên Tích tự ở cách đền 4km về phía Tây thuộc xã Lam Sơn. Tương truyền, Bà Bụt là người thường xuyên linh ứng phù giúp Lý Nhật Quang trong việc kinh bang tế thế và là người chỉ cho Lý Nhật Quang nơi quy hóa và hiển thánh dưới chân núi Quả. Cứ hai năm một lần, vào các năm chẵn sẽ tổ chức rước ngài lên tạ ơn ở chùa Bà Bụt. Nghi lễ này diễn ra vào ngày 19 tháng Giêng âm lịch, bắt đầu từ sáng sớm. Các nam thanh niên trong làng sẽ mang theo các bình hoa quả, rượu cần, bánh chưng… đi từ đền Quả Sơn ra tam quan, sau đó rẽ sang đường vào chùa Bà Bụt. Trên đường đi, kiệu thánh được các nhà sư và phật tử tung hô, cúng dường và xin phép để kiệu vào nhà mình. Sau khi đi vòng quanh làng Lam Sơn, kiệu thánh được đưa trở lại chùa Bà Bụt và bày lên bàn thờ.
Một nghi lệ khác không kém phần hấp dẫn là rước xuất đông - nhập tây. Đây là một trò chơi mang tính biểu diễn và giao lưu giữa hai làng Hán Lý và Hào Khê, hai làng có liên quan đến việc xây dựng tam quan đền vào cuối thế kỷ XIX. Tam quan đền có ba cổng: cổng phía bắc ghi ba chữ “Bắc địa đầu”, biểu hiện cho làng Hán Lý ở phía bắc; cổng phía nam gọi là “Nam thiên động”, biểu hiện làng Hào Khê là động trời nam; và một tắc môn ở giữa. Vào ngày 20 tháng Giêng âm lịch, các kiệu thánh của hai làng sẽ rước từ chùa ra tam quan, sau đó đổi chỗ nhau để biểu hiện sự giao hòa và đoàn kết. Trò chơi này còn có ý nghĩa là xin phép Đức Thánh và nhị vị Thành hoàng chứng cho việc dựng tam quan.
Một nghi lễ khác cũng rất trang nghiêm và ý nghĩa là lễ tế Thánh về trời. Đây là nghi lễ diễn ra vào ngày 21 tháng Giêng âm lịch, tức ngày Uy Minh Vương Lý Nhật Quang viên tịch và hóa Thánh về trời năm 1057. Trong nghi lễ, các nhà sư và phật tử sẽ tụng kinh, cúng dường và thả hoa đăng trên sông Luộc để tưởng nhớ công đức của Đức Thánh và cầu mong cho hương linh của Ngài được siêu thoát.
Ngoài phần lễ, lễ hội đền Quả Sơn còn có nhiều hoạt động văn hóa, nghệ thuật và dân gian thú vị như múa rối nước, đấu vật, hát chèo, đu quay, cầu kiều, chọi gà, cờ tướng… Múa rối nước là một nghệ thuật truyền thống độc đáo của Việt Nam, được biểu diễn trên mặt nước bởi các nghệ nhân điều khiển các con rối bằng những sợi dây và gậy dưới nước. Các con rối thường mô phỏng các nhân vật trong các câu chuyện dân gian, các hoạt động nông nghiệp hay các màn biểu diễn kỹ thuật. Múa rối nước là một loại hình nghệ thuật mang đậm bản sắc quê hương và gần gũi với cuộc sống của người dân. Đấu vật là một môn thể thao truyền thống của nhiều dân tộc Việt Nam, được tổ chức tại sân chùa vào chiều ngày 20 tháng Giêng âm lịch. Các vận động viên sẽ thi đấu theo thể thức loại trực tiếp, cho đến khi tìm ra được nhà vô địch. Môn đấu vật không chỉ là một cuộc thi lực mà còn là một biểu hiện của sức khỏe, nghị lực và tinh thần anh hùng của người Việt. Hát chèo là một loại hình ca kịch dân gian phổ biến ở Bắc Bộ, có tính giải trí cao và phản ánh được tâm lý, tình cảm và cuộc sống của người dân. Hát chèo được biểu diễn bởi các diễn viên có tài hát hay, diễn xuất tự nhiên và hài hước. Các vở chèo thường xoay quanh các chủ đề như tình yêu, gia đình, xã hội hay lịch sử.
Lễ hội đền Quả Sơn là một lễ hội đặc sắc và mang tính di sản văn hóa của Nghệ An. Lễ hội không chỉ giúp gìn giữ và phát huy các giá trị lịch sử, văn hóa, nghệ thuật của di tích đền Quả Sơn, mà còn là dịp để người dân giao lưu, đoàn kết, xây dựng đời sống văn hoá trong cộng đồng. Lễ hội cũng là một điểm đến hấp dẫn cho du khách muốn khám phá nét đẹp văn hoá cổ truyền của làng quê Việt Nam.
Lễ hội đền Quả Sơn là một lễ hội truyền thống có ý nghĩa quan trọng đối với người dân Nghệ An nói riêng và du khách thập phương nói chung. Lễ hội không chỉ là dịp để tưởng nhớ công đức của Uy Minh Vương Lý Nhật Quang, một trong những mãnh tướng bậc nhất của nước Đại Việt thời Lý, mà còn là dịp để cầu mong cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, dân chúng an khang thịnh vượng. Lễ hội còn có nhiều hoạt động văn hóa, nghệ thuật và dân gian đặc sắc, phản ánh được bản sắc và tinh thần của người dân xứ Nghệ.