Lễ hội gội đầu của người Thái ở Lai Châu
Lễ hội gội đầu được tổ chức với nhiều hoạt động mang đậm bản sắc văn hóa của người Thái trắng. Trước khi diễn ra lễ hội, các gia đình sẽ chuẩn bị các vật phẩm cúng dường như hoa quả, rượu cần, bánh chưng… và mang theo các dụng cụ gội đầu như bát, muỗng, khăn… Lễ hội bắt đầu từ sáng sớm với nghi lễ làm lễ tại nhà Then - một loại nhà thờ cổ của người Thái trắng. Tại đây, thầy mo sẽ tụng kinh, cúng dường và xin phép bà Thu Bồn cho phép tổ chức lễ hội.
Sau khi làm lễ tại nhà Then, đoàn lễ sẽ di chuyển về dòng suối Nậm Lụm để chuẩn bị thực hiện lễ hội gội đầu. Tại đây, các gia đình sẽ xếp hàng hai bên bờ suối và dùng các dụng cụ đã mang theo để gội đầu cho nhau. Người gội sẽ múc nước từ suối vào bát rồi rót từ từ lên đầu người được gội và nói những lời chúc tốt lành cho người đó. Sau khi gội xong, người được gội sẽ lau khô đầu bằng khăn và cảm ơn người gội. Người được gội sẽ đổi chỗ với người gội để gội lại cho người đó. Quá trình gội đầu sẽ diễn ra cho đến khi tất cả mọi người trong gia đình đều được gội. Sau đó, các gia đình sẽ cùng nhau dâng hoa quả, rượu cần, bánh chưng… lên bàn thờ bà Thu Bồn và cầu nguyện cho năm mới.
Ngoài phần lễ, lễ hội gội đầu còn có nhiều hoạt động vui chơi, giải trí và giao lưu giữa các gia đình và các bản làng. Các hoạt động thường gặp là thi té nước, thi làm bánh, hát chèo, chơi cờ người, kéo co… Thi té nước là một trò chơi may rủi đơn giản nhưng hấp dẫn, được chơi bằng ba con xúc xắc có sáu mặt khác nhau: bầu, cua, cá, cọp, gà và tôm. Người chơi sẽ đặt cược vào một hoặc nhiều mặt xúc xắc rồi tung ba con xúc xắc lên. Nếu có mặt nào trùng với mặt đã đặt cược thì người chơi sẽ thắng và được nhận tiền từ người bán. Thi làm bánh là một hoạt động thể hiện kỹ năng và sự khéo léo của các bà nội trợ. Các bà sẽ thi làm các loại bánh truyền thống như bánh dày, bánh tét, bánh giầy… và trình diễn trước ban giám khảo. Hát chèo là một loại hình ca kịch dân gian phổ biến ở miền Bắc, có tính giải trí cao và phản ánh được tâm lý, tình cảm và cuộc sống của người dân. Hát chèo được biểu diễn bởi các diễn viên có tài hát hay, diễn xuất tự nhiên và hài hước. Các vở chèo thường xoay quanh các chủ đề như tình yêu, gia đình, xã hội hay lịch sử. Chơi cờ người là một trò chơi mang tính biểu diễn và giao lưu giữa các bản làng. Cờ người được chơi trên một sân cờ lớn có 64 ô vuông như bàn cờ vua. Mỗi bên có 16 người tham gia, mỗi người mang theo một lá cờ có ký hiệu quân cờ khác nhau. Hai bên sẽ thi đấu theo luật cờ vua để chiếm được quân cờ của đối phương.
Lễ hội gội đầu của người Thái ở Lai Châu là một lễ hội độc đáo và mang tính di sản văn hóa của Lai Châu. Lễ hội không chỉ giúp người Thái trắng gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa, tâm linh của dân tộc mình, mà còn là dịp để du khách khám phá nét đẹp văn hoá cổ truyền của làng quê Việt Nam.