Tháp Bánh Ít- Nét đẹp văn hóa Chăm ở Bình Định
Tháp Bánh Ít là một quần thể gồm bốn tháp tỏa ra bốn phía và chụm lại ở giữa. Các tháp được xây dựng từ gạch đất nung màu đỏ sẫm, có kiến trúc hình chóp nhọn hoặc hình hoa sen. Các tháp có chức năng tôn giáo và tín ngưỡng, thờ các vị thần Hindu như Shiva, Vishnu hay các vị Phật như Amitabha. Trong lòng các tháp có không gian nhỏ để đặt các bệ thờ hoặc các tượng đá. Các tháp chỉ có một cửa duy nhất hướng về phía Đông - hướng mặt trời mọc.
Trong quá trình lịch sử, Tháp Bánh Ít đã chịu nhiều sự tàn phá của thiên tai và con người. Năm 1833, quân Minh Mạng đã phá hủy các tượng và bia trong các tháp để triệt tiêu ảnh hưởng của Chăm Pa. Năm 1904, quân Pháp đã khai quật và đánh cắp nhiều hiện vật trong các tháp. Năm 1972, quân Mỹ đã ném bom phá hủy một phần các tháp. Sau khi giành được độc lập, Việt Nam đã tiến hành bảo tồn và tu bổ lại các tháp. Năm 1991, Tháp Bánh Ít đã được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa Quốc gia.
Kiến trúc của Tháp Bánh Ít
Tháp Bánh Ít có kiến trúc độc đáo và tinh tế, phản ánh được sự kết hợp giữa phong cách kiến trúc Chăm Pa và Ấn Độ. Tháp có bốn tháp chính: tháp cổng, tháp chính, tháp phía Nam và tháp cuối cùng.
Tháp cổng là tháp ở phía Đông của quần thể, cao 13m, có hai cửa thông nhau theo hướng Đông - Tây. Tháp cổng được xây dựng theo kiểu Gopura - một loại cổng kiến trúc Hindu có vòm cửa hình mũi giáo và nhiều lớp xếp chồng lên nhau. Tháp cổng có vai trò là lối vào cho quần thể tháp và là nơi đặt các bia khắc chữ Sanskrit hoặc Chăm.
Tháp chính là tháp lớn nhất và cao nhất của quần thể, cao 22m, có hình vuông rộng 10m mỗi cạnh. Tháp chính được xây dựng theo kiểu Kala - một loại tháp kiến trúc Hindu có mái chóp nhọn và có hình đầu rồng trên các góc. Tháp chính có vai trò là nơi thờ Shiva - vị thần tối cao của Hindu. Trong lòng tháp có một bệ thờ bằng đá, trên đó có một linga - biểu tượng của Shiva.
Tháp phía Nam là tháp ở phía Nam của quần thể, cao 20m, có hình vuông rộng 8m mỗi cạnh. Tháp phía Nam được xây dựng theo kiểu Padma - một loại tháp kiến trúc Hindu có mái hình hoa sen và có hình hoa sen trên các góc. Tháp phía Nam có vai trò là nơi thờ Vishnu - vị thần bảo hộ của Hindu. Trong lòng tháp có một bệ thờ bằng đá, trên đó có một tượng Vishnu bằng đồng.
Tháp cuối cùng là tháp ở phía Tây của quần thể, cao 18m, có hình vuông rộng 6m mỗi cạnh. Tháp cuối cùng được xây dựng theo kiểu Padma như tháp phía Nam, nhưng không có tượng hoặc bia trong lòng. Tháp cuối cùng có vai trò là nơi thờ Amitabha - vị Phật của ánh sáng vô lượng.
Tháp Bánh Ít là một công trình kiến trúc nghệ thuật độc đáo và đẹp mắt của Chăm Pa. Tháp không chỉ là nơi thờ cúng các vị thần và Phật của người Chăm, mà còn là biểu tượng cho nền văn hóa Chăm ở Bình Định.
Giá trị văn hóa của Tháp Bánh Ít
Tháp Bánh Ít là một công trình kiến trúc có giá trị văn hóa cao, là minh chứng cho sự phát triển của nền văn hóa Chăm Pa cổ đại. Tháp Bánh Ít thể hiện được sự kết hợp hài hòa giữa các yếu tố kiến trúc, điêu khắc, tôn giáo và tín ngưỡng của người Chăm. Tháp Bánh Ít cũng là nơi lưu giữ những bia khắc chữ Sanskrit và Chăm, ghi lại những thông tin quý báu về lịch sử, văn hóa và xã hội của Chăm Pa. Tháp Bánh Ít cũng là nơi thể hiện được sự giao thoa văn hóa giữa người Chăm và người Việt, khi mà các tháp không chỉ thờ các vị thần Hindu mà còn thờ các vị Phật của Phật giáo.
Tháp Bánh Ít là một điểm du lịch hấp dẫn cho những ai yêu thích khám phá văn hóa lịch sử. Đến đây, bạn có thể chiêm ngưỡng vẻ đẹp của các tháp cổ, tìm hiểu về nền văn hóa Chăm Pa và cảm nhận được sự uy nghiêm và linh thiêng của nơi này. Tháp Bánh Ít xứng đáng là nét đẹp văn hóa Chăm ở Bình Định.