LỄ HỘI PHỦ DẦY - NAM ĐỊNH

Nguồn gốc lễ hội Phủ Dầy

Theo truyền thuyết, Liễu Hạnh là công chúa Quỳnh Hoa, con gái Ngọc Hoàng. Vì đánh rơi chén ngọc nên bị giáng xuống trần vào năm 1557. Cô đầu thai vào nhà Lê Thái Công ở Hà Tiên với cái tên Giáng Tiên. Cô có sắc đẹp thanh cao, nho nhã như tiên giáng trần và có tài năng thơ ca, đàn hát. Cô cũng là vợ của Đào Lan, một nho sĩ danh tiếng thời Lê Trung Hưng.

Sau khi xuất gia theo Phật giáo, cô đã đi khắp nơi làm điều thiện, giúp dân trừ bệnh dịch và khuyến khích dân chúng kháng chiến chống Pháp. Cô đã đến Phủ Dầy (tức Kẻ Giầy) ở Nam Định để truyền bá giáo lý Tứ Ân Hiếu Nghĩa (ân tổ tiên, ân đất nước, ân tam bảo, ân đồng bào và nhân loại) và kết hợp với các tín ngưỡng khác như Phật giáo, Nho giáo, Lão giáo, thờ cúng ông bà tổ tiên… Cô đã xây dựng Nhà Lớn để thờ Trời, Phật, Tiên, Thánh… và được người dân kính trọng như một vị thiện nhân.

Sau khi cô qua đời vào năm 1599, người dân đã lập đền thờ Cổ Lũng để tôn kính cô và phong cô là Mẫu Nghi Thiên Hạ. Dần dần hình thành tín ngưỡng đạo Ông Trần trong dân gian. Đến năm 1910, Chế Thắng Hòa diệu Đại vương đã ban sắc phong cho cô là Thượng đẳng tối linh thành và đổi tên Phủ Dầy thành Phủ Dày.

Những hoạt động trong lễ hội Phủ Giầy

Lễ hội Phủ Dầy diễn ra từ ngày 1/3 đến ngày 10/3 âm lịch hàng năm. Ngày chính của lễ hội là ngày 10/3 âm lịch, còn gọi là ngày vía Thánh Mẫu Liễu Hạnh. Trong lễ hội, có ba nghi thức quan trọng là lễ rước Mẫu thỉnh kinh, lễ rước đuốc và lễ kéo chứ Hoa Trượng Hội.

Lễ rước Mẫu thỉnh kinh là nghi thức diễn ra vào đêm 9/3 âm lịch. Đây là nghi thức để mời Thánh Mẫu Liễu Hạnh từ Cổ Lũng về Nhà Lớn để cúng dường. Các đạo hữu sẽ mặc áo bà ba đen, tóc búi tó củ hành, đầu trần, chân không mang giày dép, mang theo các vật phẩm cúng như hoa quả, bánh chưng, bánh dày, rượu… và các biểu tượng của Thánh Mẫu như chén ngọc, gương ngọc, kính ngọc… Họ sẽ đi từ Nhà Lớn đến Cổ Lũng theo đoàn rước dưới ánh đèn lồng và tiếng trống chiêng. Sau khi cúng tại Cổ Lũng, họ sẽ mang Thánh Mẫu về Nhà Lớn để tiếp tục cúng.

Lễ rước đuốc là nghi thức diễn ra vào sáng 10/3 âm lịch. Đây là nghi thức để mời Thánh Mẫu Liễu Hạnh từ Nhà Lớn ra sân để cúng. Các đạo hữu sẽ mang theo các đuốc bằng tre được bọc vải và nhúng dầu để thắp sáng. Họ sẽ đi từ Nhà Lớn ra sân theo đoàn rước với tiếng trống chiêng và nhạc khí. Sau khi cúng tại sân, họ sẽ mang Thánh Mẫu về Nhà Lớn.

Lễ kéo chứ Hoa Trượng Hội là nghi thức diễn ra vào chiều 10/3 âm lịch. Đây là nghi thức để tri ân Thánh Mẫu Liễu Hạnh và cầu mong năm mới an khang thịnh vượng. Các đạo hữu sẽ kéo một chiếc xe gỗ có treo một cái chứ (một loại cây có hoa đỏ) từ Nhà Lớn ra sân. Họ sẽ quanh quẩn trong sân và hái những bông hoa trượng để cắm vào tóc hoặc áo. Đây là biểu tượng của may mắn và phú quý.

Ngoài ba nghi thức trên, trong lễ hội Phủ Dầy còn có nhiều hoạt động giải trí khác như đấu vật, cờ người, múa rối nước, thổi cơm thi, hát văn, hát chèo… Thu hút đông đảo du khách thập phương đến tham dự.

Kiến trúc Phủ Giầy

Phủ Dầy là quần thể kiến trúc gỗ đồ sộ, được làm bằng các loại gỗ quý như lim, sến, trắc, bá gụ… Phủ Dầy có diện tích khoảng 2ha, chia thành ba khu: đền thờ, nhà hội, trường học, chợ, nhà bảo tồn Ghe Sấm và khu lăng mộ Thánh Mẫu Liễu Hạnh. Phủ Dầy pha trộn tín ngưỡng dân gian với Nho giáo và Lão giáo. Tại đây còn lưu lại nhiều hiện vật quý giá như bộ bàn ghế bát tiên (khắc hình 8 vị tiên ông, được cẩn hoa cương và xà cừ) mà Vua Thành Thái từng dùng ở Bạch Dinh, bộ tủ thờ cổ cẩn xà cừ gồm 33 chiếc, có nguồn gốc từ vùng Hà Đông… Phủ Dầy được Bộ Văn hoá - Thông tin công nhận là di tích Lịch sử - Văn hoá năm 1991.

Lễ hội Phủ Dầy ở Nam Định là một lễ hội truyền thống của người dân xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định. Lễ hội được tổ chức vào tháng 3 âm lịch hàng năm để tôn vinh Thánh Mẫu Liễu Hạnh, một trong Tứ bất tử của dân tộc Việt Nam. Lễ hội Phủ Dầy không chỉ có ý nghĩa tôn giáo mà còn có ý nghĩa văn hóa và lịch sử, phản ánh tinh thần yêu nước và nhân loại của người dân Nam Định. Lễ hội Phủ Dầy có nhiều hoạt động đặc sắc và hấp dẫn như lễ rước Mẫu thỉnh kinh, lễ rước đuốc, lễ kéo chứ Hoa Trượng Hội và các trò chơi dân gian. Phủ Dầy cũng là quần thể kiến trúc gỗ đồ sộ và độc đáo, được làm bằng các loại gỗ quý và có nhiều hiện vật quý giá. Phủ Dầy là một di tích lịch sử - văn hoá quan trọng của tỉnh Nam Định và của cả nước.